ASKERİ CEZA HUKUKU
ASKERİ PERSONELLERİN TABİ OLDUĞU DİSİPLİN KURALLARI NELERDİR?
Türk Silahlı Kuvvetlerinde etkin bir disiplin sisteminin tesisi, muhafazası ve idamesine ilişkin usul ve esaslarını düzenlemek amacıyla 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Kanun’da Disiplinsizliğin oluşması ve disiplin cezalarının niteliği, Disiplin Amirlerinin Görev ve Yetkileri, Subay, Astsubay ve Uzman Erbaşlar ile Sözleşmeli Erbaş ve Erler ve Askeri Öğrenciler Hakkında Uygulanacak Cezalar ve Cezalandırmayı Gerektiren Disiplinsizliklerin neler olduğunu, Disiplin Cezalarına İtiraz sürecini ve İdari ve Yargısal Denetimi gibi konular düzenlenmiştir. Buna göre;
DİSİPLİN SORUŞTURMA USULÜ NELERDİR?
Askeri Disiplin hukuku kapsamında disiplinsizlik fiili sadece kasten değil kanunda hüküm bulunmayan hallerde taksirle de işlenebilmektedir. Disiplin Soruşturması maiyetinden birinin disiplinsizlik teşkil edebilecek bir fiilini veya mesleğe aykırı tutum ve davranışını herhangi bir şekilde öğrenen disiplin amirleri tarafından olayın araştırılması gerektiğine kanaat getirilirse, yazılı olarak görevlendireceği soruşturmacılar vasıtasıyla ya da şahsen disiplin soruşturması yapabilmektedirler.
Disiplin soruşturmacısı olarak tek bir kişi görevlendirilebileceği gibi en az üç kişiden oluşan bir heyet de görevlendirilebilir. Kimi hallerde Milli Savunma Bakanınca gerek görülmesi halinde Bakanlık Teftiş Kurulu Başkanlığınca da disiplin soruşturması yürütülebilmektedir.
Disiplin soruşturmacıları ve heyeti, kendilerini görevlendiren disiplin amiri adına; disiplin soruşturmasıyla ilgili bilgi ve belgeleri toplama, savunma alma, tanık dinleme, bilirkişi görevlendirme, keşif yapma, hâkim veya savcı kararı gerektirmeyen durumlarda kriminal inceleme yaptırma da dâhil olmak üzere her türlü inceleme yapma ve ilgili makamlarla yazışma yetkisini haizdir.
Toplanan bu bilgi ve belgeler neticesinde Disiplin Kuruluna sevk edilmesi gereken disiplinsizlikler mevcut ise disiplin soruşturma evrakı, disiplin amiri kanaat raporu da eklenerek yetkili disiplin kurulunun bulunduğu yerdeki disiplin subaylığına gönderilerek disiplin soruşturması süreci tamamlanmaktadır.
DİSİPLİN CEZALARI NELERDİR?
Subay, astsubay ve uzman erbaşlar ile sözleşmeli erbaş ve erler hakkında verilebilecek disiplin cezaları şunlardır?
- a) Uyarma
- b) Kınama
- c) Hizmete kısmi süreli devam
ç) Aylıktan kesme
- d) Hizmet yerini terk etmeme
- e) Oda hapsi
- f) Silahlı Kuvvetlerden ayırma
Uyarma, kınama, hizmete kısmi süreli devam ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirleri tarafından; hizmet yerini terk etmeme ve oda hapsi cezaları Disiplin Kurulları ve Disiplin Amirleri tarafından; Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası ise Yüksek Disiplin Kurulları tarafından verilmektedir.
A.) UYARMA CEZASI GEREKTİREN DİSİPLİNSİZLİKLER NELERDİR?
Uyarma cezası; personele, görevinin icrasında veya hâl ve hareketlerinde daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir. Uyarma cezasını gerektiren fiiller ise şunlardır: a) Emri mütalaa etmek, b) Görevde kayıtsızlık, c) Hizmet dışındayken amir veya üste saygısızlık, ç) Mesai çizelgesine uymamak, d) Kılık ve kıyafeti bozuk olmak, e) Usulsüz müracaat veya şikâyette bulunmak, f) İsraf etmek, g) Saygısız davranmak, ğ) Başkalarını kötülemek, h) Askeri nezaket kurallarına uymamak, ı) Hizmet haricinde yalan söylemek, i) Selamlama yapmamak, j) Zamana riayet etmemek, k) Mesai dışında aşırı alkol kullanımı, l) Görev dönüşü tekmil vermemek, m) Kişisel ve çevre temizliğine dikkat etmemek, n) Kendini geliştirmede yetersiz kalmak.
B.) KINAMA CEZASINI GEREKTİREN DİSİPLİNSİZLİKLER NELERDİR?
Kınama cezası; personele, görevinin icrasında veya hâl ve hareketlerinde kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir. Kınama cezasını gerektiren fiiller ise şunlardır: a) Amir veya üste nezaketsizlik, b) Meslek etiğine aykırı davranışta bulunmak, c) Küfürlü konuşmak, ç) Askeri silsileyi bozarak hareket etmek, d) Uygun olmayan hitaplarda bulunmak, e) Sorumluluktan kaçmak, f) Askeri eşyayı uygun kullanmamak, g) Sağlığın korunması kurallarına uymamak.
C.) HİZMETE KISMİ SÜRELİ DEVAM CEZASINI GEREKTİREN DİSİPLİNSİZLİKLER NELERDİR?
Hizmete kısmi süreli devam cezası; disiplin cezası verilen personele mesai sonrasında günde üç saati ve her hâlde saat 24.00’ü geçmeyecek şekilde, kadro görevinde veya kadro görevi dışında statüsüne uygun askeri hizmetlerin yaptırılmasıdır. Ceza, tatil günleri dışında yerine getirilir ve cezanın yerine getirilmesi esnasında personel hizmette sayılır. Hizmete kısmi süreli devam cezasını gerektiren disiplinsizlikler ise şunlardır: a) Üste saygısızlık, b) Görev yerini izinsiz terk etmek, c) Temaruz, ç) Uygunsuz davranışlarda bulunmak, d) Ketum davranmamak.
Ç) AYLIKTAN KESME CEZASINI GEREKTİREN DİSİPLİNSİZLİKLER NELERDİR?
Aylıktan kesme cezası; disiplin cezası verilen personelin, sosyal güvenlik mevzuatına göre hesaplanan prime esas kazanç tutarından ekli (1) sayılı çizelgede belirtilen oranlarda kesinti yapılmasıdır. Ceza, aylığı tahakkuk ettiren birimce personelin aylığından kesilmek suretiyle yerine getirilir. Aylıktan kesme cezasını gerektiren disiplinsizlikler ise şunlardır: a) Amire saygısızlık, b) Yalan söylemek, c) Hizmetle ilgisi olmayan emir vermek, ç) Maiyetinin gözetiminde ihmal göstermek, d) Ayrımcılık yapmak, e) Yasak edilen yerlere girmek, f) Kayırma talep etmek, g) Maiyetinden hediye kabul etmek, ğ) Hizmetteyken siyasi içerikli konuşmak, h) Yasaklanmış faaliyetlere katılmak, ı) İzinsiz olarak garnizonu terk etmek, i) Ulaşım güvenliğini ihlal etmek.
D.) HİZMET YERİNİ TERK ETMEME CEZASINI GEREKTİREN DİSİPLİNSİZLİKLER NELERDİR?
Hizmet yerini terk etmeme cezası; personelin mesai bitiminden sonra görev yaptığı yerden ayrılmayıp resmî daire, kışla, eğitim alanları ile sair yerlerdeki hizmetine devam etmesidir. Bu ceza, disiplin amirleri tarafından bir ila üç güne kadar; disiplin kurulları tarafından dört ila on güne kadar verilebilir. Hizmet yerini terk etmeme cezasını gerektiren disiplinsizlikler ise şunlardır: a) Emre itaatsizlik, b) Kısa süreli kaçmak, c) İzin süresini geçirmek, ç) Hizmete mahsus eşyaya zarar vermek, d) Hediye istemek veya borç almak, e) Maiyetinin disiplinsizliği hakkında soruşturma yapmamak, f) Asta kötü muamele yapmak, g) Nöbet talimatına aykırı hareket etmek, ğ) Hoşnutsuzluk yaratmak, h) Tahrik, ı) Sarhoşluk, i) Kumar oynamak, j) Yasak edilen malzemeyi bulundurmak, k) İzinsiz üyelik, l) Disiplin cezasının yerine getirilmesine karşı gelmek, m) Kavga etmek.
E.) ODA HAPSİNİ GEREKTİREN DİSİPLİNSİZLİKLER NELERDİR?
Oda hapsi cezası, kural olarak savaş ve seferlik zamanında uygulanabilmekle birlikte barış zamanında ise yalnızca Türk karasuları dışında bulunan gemilerde görev yapan personele hizmet yerini terk etmeme cezası ile cezalandırılmayı gerektiren disiplinsizliklerde uygulanabilmektedir. Oda hapsi cezası alan personel, cezanın yerine getirilmesi süresince emir veremez ve genel hizmet yapamaz.
F.) SİLAHLI KUVVETLERDEN AYIRMA GEREKTİREN DİSİPLİNSİZLİKLER NELERDİR?
Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası, personelin tabi olduğu mevzuat hükümlerine göre Türk Silahlı Kuvvetlerinden ilişiğinin kesilmesi veya durumuna göre sözleşmesinin feshedilmesi sonucunu doğurur. Bu cezayı alanlar, seferberlik ve savaş hâlleri haricinde Türk Silahlı Kuvvetlerinde herhangi bir şekilde görev alamazlar. Silahlı kuvvetlerden ayırma gerektiren disiplinsizlikler ise şunlardır: a) Aşırı borçlanmak ve borçlarını ödeyememek, b) Ahlaki zayıflık, c) Hizmete engel davranışlarda bulunmak, ç) Gizli bilgileri açıklamak, d) İdeolojik veya siyasi amaçlı faaliyetlere karışmak, e) Uzun süreli firar etmek, f) Disiplinsizliği alışkanlık hâline getirmek, g) İffetsiz bir kimse ile evlenmek veya böyle bir kimse ile yaşamak, ğ) Gayri tabii mukarenette bulunmak, h) Terör örgütleriyle ilişkisi olmak.
